ପବିତ୍ର ଅକ୍ଷୟ ତୃତୀୟା, ଜାଣନ୍ତୁ ଜଗନ୍ନାଥ ସଂସ୍କୃତିରେ କ’ଣ ରହିଛି ଏହାର ମହତ୍ତ୍ବ ଓ ବିଶେଷତ୍ୱ..

ପାଖେଇ ଆସୁଛି ପବିତ୍ର ଅକ୍ଷୟ ତୃତୀୟା । ଏଥିପାଇଁ ଚଳଚଞ୍ଚଳ ହୋଇ ପଡିଛି ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର ଧାମ ପୁରୀ । ପବିତ୍ର ଅକ୍ଷୟ ଦିନଠାରୁ ମହାପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଚନ୍ଦନ ଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭ ହେବ, ଯାହା ଓଡ଼ିଶାର ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଐତିହ୍ୟର ଏକ ଅନନ୍ୟ ପରିଚୟ। ଏହି ଯାତ୍ରାରେ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ଚଳନ୍ତି ପ୍ରତିମା ଶ୍ରୀ ମଦନମୋହନ, ଭୂଦେବୀ, ଶ୍ରୀଦେବୀ ଏବଂ ପଞ୍ଚୁ ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ସହ ନରେନ୍ଦ୍ର ସରୋବରରେ ନୌକାବିହାର କରିବେ। ଏହି ଦିବ୍ୟ ନୌକାବିହାର ପାଇଁ ନନ୍ଦା ଓ ଭଦ୍ରା ନାମକ ଦୁଇଟି ନୌକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଉଛି । ଏଥିପାଇଁ ଚୈତ୍ର ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଅବସରରେ ରଥ ତତ୍ତ୍ୱାବଧାରକ ସୁଦର୍ଶନ ମେକାପ ଓ ଭୋଇ ସର୍ଦ୍ଦାର ରବି ଭୋଇଙ୍କ ତତ୍ତ୍ଵାବଧାନରେ ଭୋଇ ସେବାୟତମାନେ ନରେନ୍ଦ୍ର ସରୋବରରୁ ଡଙ୍ଗା କାଢିଛନ୍ତି।

ଚନ୍ଦନ ଯାତ୍ରାର ବିଶେଷତ୍ୱ
ଚନ୍ଦନ ଯାତ୍ରା ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ସଂସ୍କୃତିର ଏକ ଅନୁପମ ଉତ୍ସବ, ଯାହା ଅକ୍ଷୟ ତୃତୀୟାରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ୨୧ ଦିନ ଧରି ପାଳନ କରାଯାଏ। ଏହି ଯାତ୍ରା ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଗ୍ରୀଷ୍ମର ତାତିରୁ ଶାନ୍ତି ଓ ଶୀତଳତା ପ୍ରଦାନ କରିବାର ଏକ ପାରମ୍ପରିକ ରୀତି। ଏହି ସମୟରେ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଚନ୍ଦନ ଲେପନ କରାଯାଏ, ଯାହା ଦେହ ଓ ମନକୁ ଶୀତଳ କରେ। ନରେନ୍ଦ୍ର ସରୋବରରେ ଚାପଖେଳ ବା ନୌକାବିହାର ଏହି ଯାତ୍ରାର ପ୍ରମୁଖ ଆକର୍ଷଣ।

ଏହା ଦୁଇ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପାଳନ କରାଯାଏ:
ବାହାର ଚାପ: ପ୍ରଥମ ୧୦ ଦିନ ମହାପ୍ରଭୁ ଦିନ ସମୟରେ ନୌକାବିହାର କରନ୍ତି।
ଭିତର ଚାପ: ପରବର୍ତୀ ୧୧ ଦିନ ସନ୍ଧ୍ୟା ସମୟରେ ନୌକାବିହାର ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୁଏ।

ନୌକା ପ୍ରସ୍ତୁତିର ପରମ୍ପରା
ଚନ୍ଦନ ଯାତ୍ରା ପାଇଁ ନରେନ୍ଦ୍ର ସରୋବରରୁ ଡଙ୍ଗା ଉଠାଣ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପରମ୍ପରା। ଚୈତ୍ର ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଅବସରରେ ରଥ ତତ୍ତ୍ୱାବଧାରକ ସୁଦର୍ଶନ ମେକାପ ଓ ଭୋଇ ସର୍ଦ୍ଦାର ରବି ଭୋଇଙ୍କ ତତ୍ତ୍ୱାବଧାନରେ ଭୋଇ ସେବାୟତମାନେ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଛନ୍ତି। ନନ୍ଦା ଓ ଭଦ୍ରା ଚାପରେ ବ୍ୟବହୃତ ଚାରୋଟି ଡଙ୍ଗା ସହ ବୈଜୟନ୍ତରୀ ଡଙ୍ଗା ମିଶାଇ ମୋଟ ପାଞ୍ଚୋଟି ଡଙ୍ଗା ପାଣିରୁ ଉଠାଯାଇଛି। ଗତବର୍ଷ ଚନ୍ଦନ ଯାତ୍ରା ସମାପ୍ତ ହେବା ପରେ ଏହି ଡଙ୍ଗାଗୁଡ଼ିକୁ ନରେନ୍ଦ୍ର ପୁଷ୍କରିଣୀରେ ବୁଡ଼ାଇ ରଖାଯାଇଥିଲା, ଯାହା ଏକ ପୁରାତନ ରୀତି। ଏହା ଡଙ୍ଗାଗୁଡ଼ିକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବାର ଏକ ପ୍ରାଚୀନ ପଦ୍ଧତି।

ଆଜି (ଶନିବାର) ସକାଳେ ପ୍ରାୟ ୩୦ ଜଣ ଭୋଇ ସେବାୟତ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇ ଏହି ପାଞ୍ଚୋଟି ଡଙ୍ଗାକୁ ନିଷ୍ଠା ଓ ଶ୍ରଦ୍ଧାର ସହ ପାଣିରୁ କାଢ଼ିଛନ୍ତି। ଏହାପରେ ଡଙ୍ଗାଗୁଡ଼ିକୁ ଶୁଖାଯିବ, ଆବଶ୍ୟକୀୟ ମରାମତି କରାଯିବ ଏବଂ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ନୌକାବିହାର ପାଇଁ ସୁନ୍ଦର ଭାବେ ସଜାଯିବ। ଡଙ୍ଗାଗୁଡ଼ିକୁ ରଙ୍ଗ ଓ ଫୁଲରେ ଅଳଙ୍କୃତ କରାଯାଏ, ଯାହା ନୌକାବିହାରର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟକୁ ଆହୁରି ବୃଦ୍ଧି କରେ। ଏହି ଯାତ୍ରାରେ ନରେନ୍ଦ୍ର ସରୋବର ଭକ୍ତଙ୍କ ସମାଗମରେ ମୁଖରିତ ହୋଇଉଠେ। ଚାପରେ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ବିହାର ଦେଖିବା ପାଇଁ ଦେଶ ବିଦେଶରୁ ହଜାର ହଜାର ଭକ୍ତ ଏକତ୍ରିତ ହୁଅନ୍ତି। ଚନ୍ଦନ ଯାତ୍ରା କେବଳ ଧାର୍ମିକ ଉତ୍ସବ ନୁହେଁ, ଏହା ଓଡ଼ିଆ ସଂସ୍କୃତି, କଳା ଓ ଐତିହ୍ୟର ଏକ ସୁନ୍ଦର ସମନ୍ୱୟ।

ଚନ୍ଦନ ଯାତ୍ରାର ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ମହତ୍ତ୍ୱ
ଚନ୍ଦନ ଯାତ୍ରା କେବଳ ଏକ ଉତ୍ସବ ନୁହେଁ, ଏହା ଭକ୍ତ ଓ ଭଗବାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଆତ୍ମିକ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରେ। ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଚନ୍ଦନ ଲେପନ ଓ ନୌକାବିହାର ମାଧ୍ୟମରେ ଭକ୍ତମାନେ ନିଜର ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ଭକ୍ତି ଅର୍ପଣ କରନ୍ତି। ଏହି ଯାତ୍ରା ମନୁଷ୍ୟ ଜୀବନରେ ଶାନ୍ତି ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଜାଗରଣ ଆଣିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ। ନରେନ୍ଦ୍ର ସରୋବରରେ ଚାପରେ ବିହାର କରୁଥିବା ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ଦିବ୍ୟ ଦର୍ଶନ ଭକ୍ତଙ୍କ ମନରେ ଏକ ଅପୂର୍ବ ଆନନ୍ଦ ଓ ଶାନ୍ତିର ଅନୁଭବ ସୃଷ୍ଟି କରେ।